Son zamanlarda sıklıkla ulusal marker geçersizliğinden dolayı ceza alan akaryakıt bayileriyle karşılaşıyoruz. Denetçiler, bayilerin depolarında ulusal marker ölçümü yapıyor ve sonuç geçersiz çıkarsa; Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun 18 inci maddesinin ihlali gerekçesiyle aynı Kanun’un 19 uncu maddesinin a/4 bendine göre bayiye idari para cezası uygulanmasına karar veriyor.

Ancak, bayiler istese de 18 inci maddeyi ihlal edemez. Madde rafinerici ve dağıtıcıların ulusal marker yükümlülüklerini düzenlemektedir. Bayinin ya da kullanıcının bu maddeye aykırı davranabilmesi için bayi ve kullanıcıya yükümlülük getiren veya belli bir davranışta bulunmayı öneren hüküm bulunması gerekir. Oysa 18 inci madde; rafinerici ve üreticilere ulusal marker ekleme, valiliklere numunelerin güvenlik içinde alınmasını sağlama, Kuruma ulusal marker temin etme ve denetim sistemi kurma sorumluluğu yüklerken bayi ya da kullanıcılarla ilgili yükümlülük içermemektedir. Yani bu maddeye dayanarak Kurul, üreticilere, dağıtıcılara, valiliklere veya kendi kurumuna ceza uygulayabilir. Fakat bayilere ve kullanıcılara ceza kesemez.

5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’nun Ulusal Marker başlıklı 18 inci maddesi; “Rafinericiler ve dağıtıcılar yurt içinde pazarlayacakları akaryakıta, rafineri çıkışında veya gümrük girişinde kurumun belirleyeceği şart ve özellikte marker ekleyeceklerdir.

Rafinerici ve dağıtıcılar, her yıl Şubat ayı içinde o yıla ait pazarlama projeksiyonlarını Kuruma bildirecek ve bu projeksiyona göre Kurumca temin edilecek ulusal marker yine Kurumca belirlenecek usul ve esaslara göre rafinerici ve dağıtıcılara akaryakıta eklenmek üzere teslim edilecektir.

Kurum, ulusal marker ve idarî ve teknolojik yöntemler ile bir denetim sistemini kurar. Valilikler, görevli elemanların başvurusu halinde denetim amaçlı alınacak numunelerin kullanıcı ve bayilerden alınmasını ve emniyetini sağlamakla yükümlüdür.

Numunelerde yapılacak testlerde ulusal markerin gerektiği şart ve seviyede bulunmadığı ve alınan numunelerin laboratuvar analizi ile teknik düzenlenmelere uymadığı tespit edildiğinde, 19 uncu madde hükümleri uygulanır.” şeklindedir.

Maddenin ilk iki fıkrasında dağıtıcılar ile rafinericilere getirilen ulusal marker ekleme yükümlülüğü, üçüncü fıkrasında ise marker yükümlülüğünün denetimiyle ilgili valiliklerin emniyet sağlama görevi düzenlenmiştir. Valiliklerin görevleriyle ilgili düzenleme kapsamında bayi ve kullanıcılardan bahsedilmekte. Dördüncü fıkrada, numunelerde yapılacak testlerde ulusal marker yeterli seviyede bulunmaz ise sorumlulara 19 uncu madde hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 19 uncu maddesinin a/4 bendinde ise, 18 inci maddenin ihlali durumunda sorumlulara idari para cezası verileceği belirtilmektedir.

Bu hükümlerden bayilere ya da kullanıcılara ceza uygulanabileceği anlamı çıkarılamaz. Genelde 18 inci maddenin dördüncü fıkrası dar yorumlanarak ceza kararlarına dayanak yapılmıştır. Fakat fıkra, maddenin kanun bütünlüğü içindeki yeri ile diğer fıkralarla bağlantısı göz önünden bulundurularak uygulanır. Fıkranın tek başına yorumu hukuk dışı sonuçlar doğurur. Kanun hükmünde bayiler ve kullanıcılar beraber geçmektedir. Ulusal marker seviyesi geçersiz ölçüldüğünde bayiye ceza düzenlenebilecek ise, kullanıcılara da ceza düzenlenebilir. Kanunu dar yorumlayıp denetimin bu şekilde yapılmasını uygun bulanlar alt kattaki otoparka inip araçların depolarında bulunan yakıtın ulusal marker seviyesini kontrol etse, her gün beş-altı aracın akaryakıtı geçersiz çıkar ve kendi arkadaşlarına 739.666.-TL idari para cezası uygulanır. Üstelik kullanıcılarda ceza beşte bire düşürülmez. Bayileri dolaşmadan daha fazla iş yapılmış olur.

Ancak, ulusal marker ölçümünün geçersiz çıkmasından dolayı kullanıcılara da bayilere de ceza düzenlemek yanlıştır. Bayilere marker yetersizliğinden ceza uygulaması gözden geçirilmelidir.

Mehmet EFE