TBMM de gelir payı tartışması

Kamu kaynağının firmaya aktarılması skandaldır

6455 sayılı Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun TBMM tarafından kabul edilmesi sırasında gelir payının Tüpraş’a aktarılmasıyla ilgili tartışmalar yaşandı. İstanbul Milletvekili Sayın Ferit Mevlüt ASLANOĞLU Genel Kurulda konuyu gündeme getirdi. Konya Milletvekili Sayın Mustafa KALAYCI kamu kaynağının özel bir şirkete verilmesini skandal olarak nitelendirdi ve gelir payının bundan sonra rafinericiye verilmemesi yönünde önerge verdi. Bunun üzerine Gümrük ve Ticaret Bakanı Sayın Hayati YAZICI açıklamalarda bulunarak, paranın Ziraat Bankasında firmanın hesabında olduğunu belirtti.

Ancak gelir payının neden Tüpraş’a ödendiği tam olarak anlaşılmış değil. Bu husus yeterince araştırılmadı ve gereği yapılmadı. Ulusal stok tutulması için vatandaştan toplanan paranın özel bir şirkete neden verildiği, amacına uygun kullanılıp kullanılmadığı, halen tüketicilerden gelir payı alınıp alınmadığı, paranın rafinericiden geri alınmasının hukuken mümkün olup olmadığı, toplanan payın yıllarca şirkete aktarılmasında kusuru bulunanlar hakkında hangi işlemin yapıldığı bilinmemektedir.

Tüpraş’a aktarılan gelir payı 600 milyon TL civarında

Rafinericiye aktarılan gelir payının toplam tutarına ilişkin net bir bilgiye de rastlanılamıyor.

Yeniden değerleme oranında artırılarak 2013 yılı için belirlenen gelir payı; akaryakıtta her metre küp için 2.22 TL, LPG de ise ton başı 4.97 TL dir. Tüketim rakamlarına göre hesaplama yaptığımızda yıllık en az 70 milyon liranın Tüpraş’a aktarıldığı anlaşılıyor. 10 yıldır gelir payı alındığına göre aktarılan gelir payı tutarı 600 milyon TL civarında olabilir.

Gelir payı Tüpraş’tan geri alınamaz

Para Tüpraş’tan cebren geri alınamaz. EPDK’nın yapacağı düzenlemelerle bundan sonra ödenmemesi sağlanabilir, ancak bugüne kadar ödenen gelir payı geri istenemez. Tüpraş kendi isteğiyle ödemek istese de geri alınması uygun olmayacaktır. Gelir payı rafinericiye tamamlayıcı petrol stoklarını tutmasında kullanması için verilmiştir. Petrol Piyasası Kanununa göre ulusal petrol stoklarının tamamlayıcı kısmı rafinerici tarafından tutulacak. Tüpraş’ın tamamlayıcı petrol stoğunu tutup tutmadığı bilinmiyor. Tamamlayıcı petrol stoklarının tutulmamasından dolayı EPDK Tüpraş’a idari para cezası uygulamamıştır.

Gelir payının firmaya aktarılması değil, firmanın yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğinin denetlenmemesi sorgulanmalı

Skandal, gelir payının Tüpraş’a aktarılması için EPDK’ın gerekli her düzenlemeyi yapmasına rağmen Şirketin tamamlayıcı petrol stoğunu tutup tutmadığını denetlememesiyle başlamıştır. Kurum asgari 3300 ton ulusal stok bulundurulmasına ilişkin düzenleme yapmış, pek çok firmada ulusal stok yükümlülüğüne uyulup uyulmadığını denetlemiş ve onlarca idari para cezası düzenlemiş, ancak Tüpraş’ın stok yükümlülüğüne uyup uymadığını 10 yıldır denetlememiştir.

Tüpraş’ın devir şartnamesi tamamlayıcı petrol stoklarını tutacağı varsayımına göre hazırlandı

Tamamlayıcı stokların rafinerici tarafından tutulmadığına dair tespit bulunmuyor. Özelleşme öncesinde kamu kuruluşu olan Tüpraş’a çeşitli kanunlarla veya sözleşmelerle pek çok imtiyaz tanınmıştı. Özelleştikten sonra Şirket bu imtiyazları kullanmaya devam etti.

Ulusal petrol stoklarının tamamlayıcı kısmının rafinerici tarafından tutulacağına dair kanun 20.12.2003 tarihinde yayınlanmıştır.

EPDK tarafından çıkarılan Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliğinde ulusal petrol stoğunun tamamlayıcı kısmının rafinerici lisansı sahipleri tarafından tutulacağı belirtilmektedir.

Daha sonra çıkarılan LPG Piyasası Lisans Yönetmeliğinde de sıvılaştırılmış petrol gazı ile ilgili ulusal petrol stoğunun tamamlayıcı kısmının rafinericiler tarafından tutulacağına dair hüküm yer alıyor.

Tamamlayıcı stokları rafinerici tutar

2005 yılından sonra özelleştirilen Tüpraş’ın devir koşulları stok yükümlülüğü dikkate alınarak belirlenmiştir. Kanun ve yönetmelik özelleşmeden önce yürürlüktedir.

Tüpraş, devirden önceki imtiyazlardan yararlanmaya devam ettiği gibi, devirden önceki sorumluluklarını da yerine getirip, ulusal petrol stoklarının tamamlayıcı kısmını tutmalıdır.

EPDK, ulusal petrol stokları konusunda yaptığı diğer düzenleme ve denetimler gibi, Tüpraş’ın tamamlayıcı stok yükümlülüğünü de denetlemeliydi. Ulusal stokla ilgili diğer firmalara uyguladığı yaptırımlardan sonra EPDK nın yetkisinin yeterli olmadığı için firmayı denetleyemediği kabul edilemez.

Gelir payının firmaya aktarılması için gereken herşeyi yapan Kurumun, firmanın yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini on yıldır denetlememesi nedeniyle çözümsüz bir noktaya gelinmiştir.

Mehmet EFE